Anlatımın yalın halleri

Günümüz insanı giderek karmaşıklaşan yaşam içinde, bilgi edinme ve öğrendiklerini pratiğe dökme yönünden içinden çıkılmaz süreçler yaşıyor. İşin zorluğu hem bireyin her şeye yetişme telaşından hem de bilgi akış kanallarının denetimsizliğinden kaynaklanıyor. Söylemeye gerek var mı bilmiyorum ama birey, bu olumsuzluklar arasına kıstırılmış gibidir. Gündelik yaşamın sıradanlıkları, rutine bindirilmiş devinimleri sınırlı zamanı böler, parçalar. Aklımızdaki bir işe yetişme planları yaparken bir başka anı unutup geçeriz.

Eğer durum burada özetlenmeye çalışıldığı gibiyse onca olumsuzluk içinde sanatı nereye koyacağız? Söylemeye gerek var mı bilmem ama sanat yaşamla iç içe geçmiş bir olgudur. O nedenle böyle bir sorunun sanıldığı gibi düz bir yanıtı olamaz. Çünkü bu sorun, yalnızca sanatla uğraşan bireyin sorunu olmaktan çıkıp nasıl bir toplum içinde tutunmaya çalıştığını da dikkate almak zorundadır. Bunları söylerken asıl amacın, sanat uğraşının uzun ve yorucu sürecine dikkatleri yeniden çekmek olduğunu gizlemeye gerek yok. Zaten önemli olan da, bu geniş soluklu uğraşın beslendiği kaynaklardan yola çıkarak hangi duraklara uğrayacağıdır. Oldukça serüvenli, yer yer coşkulu, kimi kez içe kapanmayla geçen aralıklarda zaman, sanat yapıtının somuta dönüşmesini hazırlar. Başka bir deyişle bilinçte başlayan biçimlenme resim sanatında yeni ve somut bir biçimlenmeye uğrar. O aşamada neyin nasıl olması gerektiği sanatçının kişiliğiyle ilgili bir sorundur. Onun düşünce sistemi, duyguları, dünyayı algılayışı yaptığı işin üzerinde odaklanır kalır.

Nilgün Altan’ın, önceki sergilerinden bu güne değin yaptıklarına baktığımızda belli bir anlayış doğrultusunda resminin çatısını kurmaya çalıştığını görürüz. Onun düşünce temelinde kadın olgusu yer alır. Bir dönem resminde yalın çıplaklığı vurgularken, kadının içinde bulunduğu baskılayıcı sistemi çağrıştırıcı göndermelerde bulunduğunun altını çizmek gerekiyor. Bu bağlamda kadını görünmez bir cendereye alan bağları anlatmak amacıyla değişik metaforlara başvurduğu dikkatlerden kaçmıyor değil. Anılan durumu vurgulayıcı anlamda resim yüzeyine ipler eklediği bilinen bir olgu. Ancak sanatçının son dönem çalışmalarında bu anlayışın dışında başka düzenlemelere girdiği görülüyor.

Sanatta çıplaklık gibi özel bir durumun anlatımı sırasında günlük yaşamın küçük anlarını da tuvaline taşıması karşısında bu kez ikili bir anlatım dilinin doğduğunu söylemekte sakınca yoktur. Bir anlamda, sıradanlığın iliştirildiği tuvalini ikili bir yapıya dönüştürmesini yeni bir süreç olarak değerlendirmeli. Bugünün toplumunda kadına karşı geliştirilen dışlayıcı bakışa karşın öne çıkarılan söz konusu anlatım dilinin bilinçaltına itilmiş bir çıplaklığı doğal bir ortamda değerlendirmemiz konusunda bir yerlere ileti mi gönderiyor acaba diye düşünmekten geri kalmıyor insan.

Evrensel sanat anlayışı çerçevesi içinde çıplaklığın estetik bir kavram olarak değerlendirilmesinin zorunluluğu bilinmez mi hiç? Dediğim gibi günümüzde kadını dışlayıcı ve erkeğin ikincil bir aracı gibi düşünenler için bu söylemin hiçbir şey anlatmayacağı açıktır. Bu durum bilindiği içindir ki başlangıçta günümüz toplumunun yapısına kısaca değinmek zorunluluğu olmuştu. Sanatçı bir yandan kendi düşünsel sorunlarıyla ilgilenirken öte yandan dışarıya dönük yüzüyle başka sorunlarla yüzleşmek gerektiğini herkesten iyi bilir.

Anlatılanların ışığında bir kez daha Nilgün Altan resmine bakıldığında onun çok yönlü sorunlarla hesaplaşmak zorunda kaldığı görülür. Aslına bakılırsa sanat hep bir hesaplaşma ve yüzleşme eylemi değil midir zaten? Böylesine zor bir alanda kalarak kendi dilini oluşturmanın önünde bir yığın engelin bulunacağı gerçeğini unutmamalı. O engelleri aşma azminin sanatçıyı dinamik kılan özellikler olduğunu da unutmadan bir kenara not etmekte sayılamayacak yararı var. Sonuç olarak Altan’ın resminde, burada değinilen tüm endişelerle yoğrulmuş bir yapının izleri yer almaktadır.

A. Celal Binzet